(A esmorga de Currelos)
En Currelos pasaramos a noite de esmorga extendida. No bar, que estou en que chaman Avenida - que a punto fixo non poido asegurar, polo que máis adiante comprenderán e deducirán, con cordura de persoas axuizadas -.
Ía contando (disimulen tanto paréntese e tanta circunvolución) que nese bar de Currelos acompañáronnos sardiñas asadas e viño da Ribeira en abundancia. Logo, despois, como Manolo era entendido na materia, aconsellounos catar augardente de café torrado, de herbas, branca, anisada e outras máis de cereixas, que seica eran da cerdeira de Aurelia, que ten cabo do Muíño da Fervenza, en Paradela.
No camiño no que xa estaba eu (de efluvios sostidos) e como Aurelia é ben amiga miña, dei por bo que a carón do da Fervenza medra unha cerdeira. Tan por certo o din, que o licor sabíame a Aurelia e a Paradela. Púxenme cantador e, con certo donaire, repenticei:
Paradela, Paradela,
quen te alabe, é alabado,
quen me dera en Paradela
todos os días do ano.
Paradela, Paradela,
falta envido, truco e marro,
quen me dera en Paradela
perto do Muíño do Cabo.
Toda a compañía, que eran máis dunha ducia (a punto concreto, imposible, como ben comprenderán) estribillaron cos alaleilos e ailalás correspondentes, para, ao fin, celebrarme a disposición.
Antón, de Cortes, ó cal eu non lle entrara polo ollo, dixo que o cantar non fora saído dun repente, que el ben sabía que pertecía a unha traza, calcada, do poeta Manuel-Oreste, e que non habia dereito a cantar un cantar sen pórlle nome e apelido.
Tratei de reconducir e contesteille, que se fixara, que non podía ser do grande Manuel-Oreste, que a escrita súa era puída e primorosa, e que, ben entendido, sen desdoro algún, - todo por non discutir dentro da amigable esmorga -, podíamosllo atribuir, se acaso, a Emilio da Matanza, o cal, como senlleiro repentista, botaba cantigas deste xeito. Amainou a disputa e entramos en liviáns razoamentos literarios, máis ou menos xuizosos (como entenderán vostedes, dentro do que o espazo etílico deixaba).
Quen maís, quen menos, estivemos de acordo en que Manuel-Oreste é unha das mellores voces da poesía galega.
Antón, de Cortes, colleu a palabra para dicir que o que máis lle impresiona é a Soldada mínima e os sonetos, que anque algúns nonos entendía ao completo, be por ce, facíanlle pensar e quedábanlle na memoria retorcéndoselle por dentro do seu,
Ao fin chegamos a un acordo e concluimos en que as palabras de Manuel-Oreste son fermosísimas e que poñen a pensar. Que as cantigas de Emilio da Matanza eran de grande diversión. Que foi unha mágoa que non quedaran escritas. Anque no punto de se eran de parranda os cantares de Emilo, eu non coincidía plenamente, deixei pasar. Porque xa que o foro era o que era, que estabamos amigos, que as cabezas tiñan molladuras e que as almas ían ecualizadas nun conxunto, atinaba dár por sentado que as conclusións de Antón achegábanse á certeza absoluta.
Non erguemos acta, pois as reunións desta natureza quedan nunha dimensión particular e en posteridade limitada.
Apuraronme para que soqueteara outras cantigas, pero fun quen de rexeitar as peticións dicíndolles que era mellor que arrincasemos coas mesmas de antes, documentadas na supra escritas; mais, agora, con música da Cantiga de Camariñas.
Imaxínense, sufridos lectores, a que punto chegara a reunión do Avenida, en Currelos, no Saviñao, que, a fato compreto, cantamos, en harmonía desarreglada:
Paradela, Paradela,/ quen te loe é loado....
quen me dera en Paradela/ todos os días, todos, do ano.
Paradela, Paradela,/ falta envido, tute e marro,
quen me dera en Paradela/ perto do Muíño do Cabo.
Ben se observará que, a medida que se ía cantando, como a cantiga non estaba fixada nin en letra manuscrita nin de imprenta, algunhas palabras trocaban segundo a vontade, capricho ou gusto de cada quen.
O outro Manuel, o de Ferreiros (a casa nona cito, por non ter permiso pedido) cambiou truco por tute, porque, segundo souben despois, seica é un experto e presume de gañar case sempre nas partidas de tute, floreadas ou non, que se xogan a diario na Casa do Pedro, de Pacios, en Paradela.
As conversas terciaron en tiras e miras. Mediofalouse de todo. O Manolo díxo que, en Paradela, non debería de faltar unha visita ao castro de Barán, nin tampouco ao mosteiro de San Facundo, que era cousa de ver.
Falouse da importancia dos mosteiros de Castro de Rei de Lemos e do de Santa María do Loio, do abade Quintilla, da regra de San Fructuoso e dos cabaleiros Templarios. Do Camiño a Compostela e do río preñado á forza, violado sen misericordia.
Suscitouse unha discusión aquietada, que non quero reproducir. Ao fin conviñemos en que a historia repítese en círculos amplos. Que para que haxa oprimidos sempre terán que existir opresores.
Aos frades, ¡pobriños!, démoslles ata na fe do bautismo.
Ao estaren ardorada a noite -xa de madrugada- alguén falou de que ás igrexas e os mosteiros, quitándolles a romanidade, eran máis de negros pesadelos ca de admiración. Que os frades do San Facundo doutrora foran uns barraganeiros impenitentes. Que os castros eran, e son, cousa principalísima, que alí sí que están as raíces de Paradela. Que igrexas e mosteiros -sendo de magnífico ollar- están todos fabricados de traxedias e desgrazas.
Ela -nas esmorgas das noites sempre hai unha muller- atenta e calada, depositaba outra xarra de viño perdín a conta ordenal e non sei se ía polo medio cento- repricou alporizada que eramos homes anticristiás, alcumadores e blasfemos. Vamos, uns perdidos da noite, sen rumbo, sen tarabelo, nin tino.
Chamounos anticristos, bocasucias, irreverentes e salvaxes, ademáis doutras de parecida tinta. O caso é que ditas por ela soaban divertidísimas e ata acertadas.
Algo de razón tiña. A isas horas tan altas e tan de viño cheo, as cantigas e outros dicires non son -por respecto e consideración lectora- repodroducibles. Ademais, certamente, non me lembro de case ningunha. Só da de San Facundo, e ista, a cachos:
Hei baixar a San Facundo,
hei de ir pola verea.
Hei de saber, pola noite,
a onde o camiño me leva.
Paradela, Paradela,
parada da miña sede
Outra coma ti non hai
anque chamen Paradela.
A Capela de San Berto
está mirando a Igón.
E os cepais da ribeira
en filas de procesión.
Cando ía decaíndo a esmorga -dígollolo así, señoras sufridas persoas lectoras, porque hai situacións sobrevidas que non requiren clarificación, que se dán por irremediables-. Pois, tal como escribía, cando a esmorga perdeu forzas, por faltas falladas e por abundancia sobrada, dixenlle ao de Aldosense que aceptaba con gusto a pousada ofrecida, que me levara, que eu iría con amorío, ó lugar de Paradela a ónde el quixera, que unha palleira sería cabal, para un corpo cargado.
O fillo do carpinteiro contestoume, que en Paradela sempre hai onde durmir. E mantementos, para almorzar, xantar, merendar e cear, sen cuota algunha ou con ela, que por algo Paradela é, camiño, paso e parada a Compostela. Díxome que o sábado e o domingo - deduzo agora que a parranda foi na noite dun venres - iríamos no seu coado, a carrancha pernas, ou como fose, a andar Paradela de lado a lado, para que eu rememorase.
